Μπερτόδουλος

(Φαμ Φρακτάλ, έργο 6)

Ο θείος Μίμης, ο αδερφός της μαμάς μου, είχε ένα Fiat Bertone – στην οικογένεια το λέγαμε Μπερτόδουλο, παρατσούκλι που είχε λανσάρει ο μπαμπάς μου. Με το Μπερτόδουλο ο θείος Μίμης εντυπωσίαζε τις τουρίστριες: τις φόρτωνε δυο δυο στο διθέσιο και γκάζωνε στην προκυμαία. Το ρεκόρ ανθρώπων που είχε κουβαλήσει ο Μπερτόδουλος ήταν πέντε, όλοι της οικογενείας μας.

Την εποχή που πήρε τον Μπερτόδουλο, ο θείος Μίμης ήταν τρίτος καπετάνιος, περιβόητος χαρτοπαίκτης (πόκερ, κούκος μονός, κούκος διπλός) και κάπως ιντελεκτουέλ... Συνεχίζεται εδώ.

Η αξία τού εν δυνάμει

Είμαι στο γραφείο και ψοφάω να πιω έναν καφέ (όταν έπινα καφέ, διότι τώρα τον έχω κόψει, μαζί με τα άλευρα). Για κάμποση ώρα τον λαχταρώ και τον ονειρεύομαι, και τελικά σηκώνω το τηλέφωνο και τον παραγγέλνω. Ο καφές έρχεται, τον ακουμπώ δίπλα στον υπολογιστή μου, αχνιστό και λαχταριστό. Βιώνω μια ευτυχία: ωραία, έχω το καφεδάκι μου δίπλα, είμαι βασίλισσα. Και μισή ώρα μετά... ο καφές είναι ανέγγιχτος. Δεν τον έχω πιει, αλλά είναι εκεί, μπορώ να τον πιω όποτε θέλω. Κι αφού μπορώ να τον πιω όποτε θέλω, δεν έχει και τόση σημασία αν τελικά θα τον πιω.

Η ευχαρίστηση που μπορεί κανείς να αντλήσει από τη δυνατότητα χωρίς να την αξιοποιήσει ήταν γνωστή εδώ και πολλά χρόνια. Το πιο κλασικό παράδειγμα είναι το βασικό επιχείρημα των υπερασπιστών της Αθήνας έναντι της περιφέρειας: "Στην Αθήνα μπορείς να δεις τις καινούριες ταινίες, να πας σε δεκάδες θέατρα, κι αν θελήσεις στις 3.00 το βράδυ καθημερινής να κάνεις στριπτίζ πάνω σε μπάρα, σίγουρα θα υπάρξει ένα πλήθος να σε χειροκροτήσει που δεν αποτελείται αποκλειστικά από φαντάρους και φοιτητές". Ωστόσο, κάποτε αυτού του είδους το επιχείρημα δεν το έτρωγαν εύκολα οι άνθρωποι με πρακτικό πνεύμα. Αρκούσε η ερώτηση: "Και πόσες φορές πήγες φέτος στο θέατρο;", για να κομπιάσει ο άλλος και να αρχίσει να λέει πράγματα τύπου "Φέτος δεν είχα χρόνο, αλλά τον επόμενο μήνα έχω σκοπό να εισπράττω καθολικό χειροκρότημα λόγω στριπτίζ μία φορά την εβδομάδα". Άντε πες σήμερα, τη διαδικτυακή εποχή, σε κάποιον "Και πόσες φορές μιλάς στο Σούλη όταν τον βλέπεις στο msn" και περίμενε να κομπιάσει. Μάλλον θα σε κοιτάξει σαν αντιδραστικό τεχνοφοβικό.

Το Ίντερνετ μας καλόμαθε να έχουμε απεριόριστες δυνατότητες και μας απάλλαξε από το ενδιαφέρον να τις αξιοποιήσουμε. Βλέπω το Σούλη στο msn, τον αισθάνομαι δίπλα μου, δε χρειάζεται να του μιλήσω κιόλας. Του τάδε σκηνοθέτη που μ' άρεσε δεν ξέρω τη φιλμογραφία, αλλά όποτε θέλω μπαίνω στο imdb και τη μαθαίνω, οπότε καλύφθηκα. Τις ειδήσεις του κόσμου τις έχω πρόχειρες, στο google news, ένα κλικ δρόμος, σαν να τον έκανα νιώθω. Το Ίντερνετ έδωσε πόντους στη σημασία της δυνατότητας, την αναβάθμισε σε ξεχωριστό (αχανές) στάδιο, από συνδετικό κρίκο ανάμεσα στο "θέλω" και στο "κάνω" που ήταν. Και η νέα, αυτάρκης δυνατότητα εποίκισε ολόληρο τον υπολογιστή. Έτσι, τα χιλιάδες τραγούδια που κατεβάσαμε ίσως και να μην τα ακούσουμε ποτέ - αρκεί που έχουμε άμεση πρόσβαση στο φάκελο Η μουσική μου.

Λίγη τριβή με το λογαριασμό του τηλεφώνου που χρεώνει "συνομιλία με τρεις" (γιατί ίσως κάποια φορά να θελήσουμε οι φίλες να κουτσομπολέψουμε σε "απαρτία"), με τη φωτογραφική μηχανή που μπορεί να τραβάει στα 8,1 Mega Pixel (αλλά εμείς τη ρυθμίζουμε πάντα στα 6), με τη συνδρομή στη Nova (γιατί μπορεί κάποια νύχτα να μας έρθει να δούμε κρίκετ), και εκπαιδευτήκαμε να είμαστε αρχηγοί με το εν δυνάμει στον ψηφιακό κόσμο - τόσο ικανοποιημένοι, που, αν η δυνατότητα που ποτέ δεν αξιοποιήσαμε μάς λείψει, αναστατωνόμαστε σαν να μας στέρησαν μια καθημερινή συνήθεια χρόνων. Και ο φυσικός κόσμος ακολούθησε. Το εν δυνάμει ενδυναμώθηκε και εκεί - τόση συνήθεια πώς να πάει χαμένη; Και κάπως έτσι φτάσαμε στον καφέ, που αρκεί να υπάρχει δίπλα σου για να σε ξυπνήσει.

Αν και αναγνωρίζω τα κακά αυτής της τροπής που πήρε η ζωή, γενικά πολύ με βόλεψε. Σαν άνθρωπος που το 'χει μέσα του να νιώθει αποκλεισμένος, αλλά και σαν άνθρωπος με μια έμφυτη ροπή προς τη νωχελικότητα, λόγω αίσθησης ματαίου, μου ταίριαξε που οι δυνατότητες αναλαμβάνουν πλέον να προσφέρουν το πλήρες της ικανοποίησης. Διότι, ακόμα κι αν δεν κάνω τίποτα απ' αυτά που θέλω, νιώθω πως "τα 'χω". Και, για να "τα 'χω", δε χρειάζεται να κάνω απολύτως τίποτα.

Και κάπως έτσι δε θα γράψω ποτέ τα διηγήματα γύρω από το κοινό θέμα που έχω σκεφτεί - αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.

Ποδοβολητό ακούω από κει κάτω...

...το οποίο συνοδεύεται από κάποια μουντάδα...


...βάρδα να μην είναι το φθινόπωρο...

Το πιο μεγάλο ποστ που γράφτηκε ποτέ για το πλυντήριο

Η πιο χρήσιμη εφεύρεση για το νοικοκυριό είναι το πλυντήριο ρούχων. Σε αυτό συμφωνούν 39 παραθεριστές τσαντηρίων. Ο κατασκηνωτής μπορεί να στέκεται ατάραχος στην παράλογη ουρά έξω από τις τούρκικες τουαλέτες, να μη σκοτίζεται για τις αμμοθύελλες, κι ας απειλούν να καταστήσουν το ναΐφ κατάλυμά του μελλοντικό αρχαιολογικό εύρημα, να μη χαλιέται από το μπιζέλι-πετραδάκι κάτω από τον υπνόσακο και τα εφτά -παντελώς αναποτελεσματικά- υποστρώματα. Όμως αυτό τον κουλ τύπο, τον έμπειρο σκηνίτη, ξάφνου, καθώς στο διάβα του θα εμφανιστεί ένα πλυντήριο και θα του διαθέσει ένα πρόγραμμα πλύσης για χρωματιστά, ετοιμάσου να τον δεις να πέφτει στα γόνατα, να πλέκει τα χέρια και να τα κουνάει προς τον ουρανό, πάνω από το σκυμμένο του κεφάλι, τα μάτια του οποίου θα χύνουν δάκρυα ευγνωμοσύνης προς την ανθρωπότητα - και προς το χώμα του κάμπινγκ που θα έχει κάνει χαλάκι πέφτοντας από το μαλλί του.

Δε θέλω να θυμάμαι τις εποχές που αντί για πλυντήριο είχα το κατασκεύασμα εκείνο ελληνικής έμπνευσης που, αν και βρίσκεται σε λειτουργικότητα πολύ πιο κοντά σε μια κοίτη ποταμιού και σε ένα ραβδί, εντούτοις παρουσιάζεται ως ηλεκτρική συσκευή που διευκολύνει τη ζωή. Πριν από λίγο καιρό στο Praktiker είδα μια ηλικιωμένη γυναίκα να φορτώνει ένα τέτοιο μέσα σε ένα ταξί και ακόμα έχω ενοχές που την άφησα να το κάνει. Η θλίψη με συγκλονίζει όταν σκέφτομαι ότι εκείνη η γυναίκα πολύ σύντομα θα έκλαιγε το μικρό κομπόδεμα που είχε με κόπο μαζέψει για να εξοπλίσει το φοιτητικό δωμάτιο της μοναχοκόρης του χήρου αδερφού της, η οποία μόλις είχε περάσει σε κάποιο ΤΕΙ μιας μακρινής κωμόπολης. (Είναι ένα πολύ πιθανό σενάριο.)

Το ελληνικό πλυντήριο, για όποιον δεν ξέρει, είναι ένας κύλινδρος με μία προπέλα στη βάση του η οποία δημιουργεί υποτυπώδη δίνη και στριφογυρίζει τα ρούχα σε εξαιρετικά αργή ταχύτητα, αποτυγχάνοντας να τα πλύνει. Το νερό σε συμφέρει να το ζεστάνεις σε κατσαρόλα και να το ρίξεις μέσα, γιατί, μέχρι να το ζεστάνει το ίδιο το πλυντήριο, έχει χαθεί ενέργεια ίση με αυτή που χρειάζεται για να λιώσει ένα κεφαλοχώρι Εσκιμώων.

Το σύγχρονο πλυντήριο, αυτή η -ομολογουμένως- ενεργειοβόρα ηλεκτρική συσκευή, δεν είναι απλώς το όνειρο του κατασκηνωτή του Αυγούστου, αλλά ο υπ' αριθμόν ένα πρέσβης της τεχνολογίας στο σπίτι σου. Είτε ανοίγει από πάνω είτε από κάτω, είναι ο σωτήρας της γκαρνταρόμπας μας, των χεριών μας, του χρόνου μας και των νεύρων μας. Χωρίς τηλεόραση μπορείς. Χωρίς ηλεκτρική κουζίνα μπορείς. Χωρίς ηλεκτρική σκούπα μπορείς. Χωρίς υπολογιστή μπορείς. Χωρίς dvd player και χωρίς στερεοφωνικό μπορείς. Χωρίς ηλεκτρική οδοντόκρεμα μπορείς. Ακόμα και χωρίς ψυγείο μπορείς (ξέρω κάποιον). Τι μπορείς να κάνεις όμως όταν όλη σου η ντουλάπα μεταμορφωθεί σε βουνό από άπλυτα; Πώς μπορείς να τα καθαρίσεις στο χέρι, όταν χρειάζεσαι τουλάχιστον 15 λεπτά για να πλύνεις ένα ελαφρώς λερωμένο παντελόνι, όταν ποτέ στην ουσία δεν το ξεπλένεις καλά, όταν φθείρεται σαν να το έχεις πλύνει 10 φορές και, αν είναι τζιν, απλώς δεν ξεβρομίζει;

Μπορεί το πλυντήριο να σας φαίνεται δεδομένο πράγμα και να γελάτε στην εικόνα του εαυτού σας να πλένει σε μια μαρμάρινη γούρνα με Roll, δίπλα στις τούρκικες τουαλέτες, όμως σας βεβαιώνω ότι κάμποσοι κατασκηνωτές το κάνουν και δεν το φχαριστιούνται ούτε κατά διάνοια όπως το να μαγειρεύουν μακαρονάδα στην αρχαία εγκατάσταση πετρογκάζ του κάμπινγκ. Και ούτε εσείς πρόκειται να το ευχαριστηθείτε, αν ένα ακραίο καιρικό φαινόμενο σας αναγκάσει να τρίβετε με μια βούρτσα βρακιά γεμάτα αίματα και μπλουζάκια φορεμένα στο γυμναστήριο. (Τα κεριά όμως που θα αντικαταστήσουν το πορτατίφ μια χαρά θα τα χαρείτε.)

Είμαι ν' απορήσω γιατί δε διδασκόμαστε τον εφευρέτη του πλυντηρίου, ενώ γνωρίζουμε πολύ καλά ποιος έφτιαξε το αεροπλάνο και ποιος έστησε το Google. Μια εφεύρεση τόσο σημαντική για το δυτικό κόσμο δεν είναι δυνατόν να φαίνεται ορφανή. Μήπως φταίει το ότι πολλοί Αγγλοσάξονες βολεύονται με το πλυντήριο της γειτονιάς και ξεχνούν την αίγλη της ιδυοφυούς συσκευής, αφού δε βλέπουν καθημερινά μέσα στο σπίτι τους το μεγαλείο της; Δεν ξέρω τι να πω επ' αυτού.

'Ομως αρκετά μακρηγόρησα. Θα κλείσω υπογραμμίζοντας μια τραγική ειρωνεία η οποία εντοπίζεται στις οικιακές συσκευές που η ύπαρξή τους οφείλεται πρωτίστως στο ότι πλέον το τρίχωμά μας δεν είναι αρκετό για να μας ντύσει: Ενώ, λοιπόν, το πλυντήριο ανακηρύσσεται η πιο χρήσιμη εφεύρεση του νοικοκυριού, ο τίτλος της πιο άχρηστης πηγαίνει στο διάδοχό του στον κύκλο του ρούχου: στο ηλεκτρικό σίδερο. Το οποίο -ω του οξύμωρου- και μόνο με την επονείδιστη ύπαρξή του μειώνει την αξία του πλυντηρίου: προσωπικά προτιμώ να πάω να πλύνω ένα σεντόνι στη βάθρα του Φονιά παρά να το σιδερώσω στην τραπεζαρία μου.

Επ' ευκαιρία, ορίστε και οι οδηγίες που, αν είχα εγκαίρως διαβάσει, δε θα είχα γράψει το ποστ-αριστούργημα για το πλυντήριο που πηδάει (ή χορεύει, γιατί όχι;).

Η δική μου «συνεισφορά» στην Μπιενάλε Βενετίας

Ελληνική συμμετοχή: "Αιγαίο: διάσπαρτη πόλη".